22 maart 2024

Artikel uit Nieuwsblad Transport d.d. 22 maart 2024
Door Bart Pals

Veel bruggen en sluizen in Nederland zijn zo’n 60 jaargeleden gebouwd en aan het einde van hun technische levensduur. Er is echter geen geld om ze te vervangen en daarbij is ook nog eens sprake van behoorlijk achterstalligonderhoud. TLN-voorzitter Elisabeth Post en Europarlementariër Caroline Nagtegaal (VVD) slaan alarm. ‘Als de schade te groot wordt voor de logistiek vanwege vertraging door achterstallig onderhoud, moeten we maar eens om de tafel met de overheid voor compensatie’, waarschuwt Post.

In het kort

  • Een infrastructureel infarct dreigt.
  • Achterstallig onderhoud zorgt voor restricties en vertragingen voorvrachtverkeer.
  • Post en Nagtegaal pleiten voor verhoogde budgetten en slimmeonderhoudsoplossingen om de infrastructuurcrisis aan te pakken.
  • Transportbedrijven hebben recht op compensatie wanneer vertragingvanwege achterstallig onderhoud ‘niet meer redelijk’ is.

Het interview met Post en Nagtegaal vindt plaats in het TLN-hoofdkwartier in Zoetermeer. ‘Ben je over de Van Brienenoordbrug gekomen?’, vraagt Post aan de Rotterdamse Nagtegaal als ze aankomt. ‘Wat ziet het eruit, hè. Je zou het bijna gevaarlijk kunnen vinden als je de staat ervan ziet’, antwoordt Nagtegaal. Waarop Post reageert: ‘Inderdaad, ik krijg er buikpijn van.’

Het inleidende gesprek illustreert hoezeer de logistieke sector vreest voor een infrastructureel infarct. Post: ‘Je ziet dat overal in Nederland sprake is van krakkemikkig onderhoud. De neiging van overheden is vaak dat wanneer er iets mis is bij een kunstwerk, zoals de Van Brienenoord, dat ze er een aslastbeperking op gooien. Dan kun je er niet meer overheen met vrachtauto’s. Als dat zou gebeuren bij de Van Brienenoord en je rijdt met gevaarlijke stoffen, moet je vreselijk ver omrijden.’

©Elizabeth Post (links) en Caroline Nagtegaal maken zich grote zorgen om het achterstallige onderhoud van de Nederlandse infrastructuur. Foto: NT / BP

Uitstel

De vervanging van de Van Brienenoord was oorspronkelijk gepland voor komend jaar, maar wordt nu vier jaar uitgesteld, legt Post uit. ‘Dan is het risico op storingen in die brug gigantisch, dat betekent enorme files. Als de staat van de brug verslechtert, lopen wij als logistiek bovendien ook nog eens het risico dat we er niet meer overheen mogen.’

De Van Brienenoord is typerend voor de staat van de Nederlandse infrastructuur, vinden ze allebei. Post: ‘Iedereen realiseert zich nu hopelijk wel dat er iets moet gebeuren, maar er zijn nog veel meer kunstwerken die kampen met zwaar achterstallig onderhoud.’

Toen de overheid een paar jaar geleden aanliep tegen een vrijwel volledige stopzetting van uitbreiding van infrastructuur vanwege het stikstofprobleem, werd beloofd om die budgetten over te hevelen naar onderhoud. Daar is echter in de praktijk weinig van te merken.

Er moet structureel meer geld bij om de wegen berijdbaar te houden

Nagtegaal: ‘Je ziet vaak dat bewindspersonen het mooi vinden om iets te openen, zoals een brug of een tunnel. Maar onderhoud is zeker zo belangrijk. De beslissing van minister Harbers om meer geld beschikbaar te stellen voor onderhoud was heel verstandig. Maar als de uitvoeringsorganisaties, zoals Rijkswaterstaat, dat niet voor elkaar krijgen vanwege aanbestedingsproblemen en stijgende kosten, missen we niet alleen de uitbreiding, maar ook het noodzakelijke onderhoud.’

‘Bovendien is dat eenmalige extra budget voor onderhoud natuurlijkwelkom, maar het blijft eenmalig. Er moet structureel meer geld bij om de wegen berijdbaar te houden’, vult Post aan. ‘We weten dat er een jaarlijks tekort is van 1,5 miljard voor onderhoud van infrastructuur. Laten we dat eerst maar eens oplossen. Ik vergelijk het weleens met je huis: als je de kozijnen niet schildert, bespaar je kosten. Maar uiteindelijk moet je ze veel eerder vervangen, zodat je onder de streepveel duurder uit bent.’

Formerende partijen

Post doet dan ook een nadrukkelijke oproep aan de formerende partijenom het budget voor onderhoud te verhogen. Nagtegaal: ‘Als straks deVan Brienenoord regelmatig dicht moet vanwege storingen of ad-hocherstelwerkzaamheden, zal je zien dat het ook voor ons alsmaatschappij onder de streep veel duurder is.’ Overigens is alleen extrabudget reserveren onvoldoende om het probleem op te lossen, beseftPost. ‘Je moet er ook de ambtelijke uitvoeringscapaciteit, aannemers enuitvoerend technisch personeel voor hebben.’
Nagtegaal pleit ervoor dat Europese infrastructuur in de toekomst beterwordt onderhouden door in te zetten op slim onderhoud. ‘Door gebruikte maken van slimme sensoren kunnen data van objecten, overbelastingof slijtage, worden verzameld. Deze zogenaamde ‘condition basedmaintenance’ verlengt de levensduur van infrastructuur en verlaagt deonderhoudskosten doordat onderhoudspersoneel gericht aan het werkkan. En dat zorgt weer voor minder verkeershinder op de Europesewegen, vaarwegen en spoorwegen’.

De grootste pijnpunten in Nederland zijn volgens Post onder meer de Van Vollenhoven Tunnel, de Van Brienenoordbrug, de Haringvlietbrug,de brug bij Kootstertille en nog volop regionale bruggen, sluizen en tunnels die aangepakt moeten worden.

Bruggenprobleem

Overigens ziet Nagtegaal dit probleem in meer Europese landenvoorkomen. ‘Zo heeft bijvoorbeeld Italië ook een grootbruggenprobleem, met als dieptepunt het instorten van de Ponti Morandi in Genua in 2018, met als oorzaak te weinig controles en onderhoud. Typerend vind ik dat in Europese wetgeving over het hoogwaardige vervoersnetwerk, genaamd Trans-European Transport Network (oftewel TEN-T), minimaal focus is op onderhoud. Dat was altijd een ondergeschoven kindje. We hebben diverse Europese gelden, wat mij betreft kan er meer voor onderhoud gebruikt worden. Gelukkig is op ons aandringen een expliciet artikel opgenomen over de noodzaak van onderhoud van infrastructuur. Dat is een goede eerste stap.’

Post: ‘Bovendien is het mooi dat er budget van aanleg naar onderhoud ging, maar dat betekent niet dat de geplande nieuwe projecten definitief geen doorgang meer moeten vinden. Want die zijn ook gewoon hardnodig. Stikstof moet echt een tijdelijk probleem zijn en niet structureel waardoor we niets meer gaan bouwen. Zo moet de A15 ook doorgetrokken worden naar de A12. Dat is een cruciaal stukje infrastructuur, ik mag toch hopen dat het doorgaat.’

Slim onderhoud zorgt voor een besparing van ruim 200 miljard euro

Nagtegaal: ‘Projecten die bijdragen aan emissiereductie zou je wellicht een uitzonderingspositie kunnen geven, als je weet dat ze op termijnstikstof besparen. Bijvoorbeeld omdat er minder kilometers gereden hoeven te worden of omdat het de binnenvaart stimuleert.’

Omdat veel EU-landen met achterstallig onderhoud en soms moeilijke aanbestedingen kampen, ziet Nagtegaal kansen voor de oprichting vaneen Europees expertisecentrum voor slim onderhoud. ‘Als we de kennis en ervaring combineren op Europees niveau, kunnen we hier beter op inspelen. Omdat transport niet stopt bij de grens, is het ook voor de hele sector belangrijk dat dit overal in Europa goed geregeld is. Bovendien is door World Class Maintenance berekend dat Europese overheden en het bedrijfsleven met ‘slim onderhoud’ ruim 200 miljard euro kunnen besparen tot 2040.’

Tolgelden

Op dit moment zie je in Europa dat vooral vrachtauto’s hoger aangeslagen worden voor het gebruik van de weg, zoals de forse verhogingen van de tolgelden in bijvoorbeeld Duitsland en België. En natuurlijk de vrachtwagenheffing in Nederland die over een paar jaar opstapel staat. Als je dan moet omrijden omdat een brug kapot is, betaalt de sector dubbel vanwege de extra kilometers. Om over de extra CO2-uitstoot nog te zwijgen.

‘Gelukkig hebben we wel de afspraak dat wat er meer binnenkomt aan belasting dan nu het geval is plus de kosten van het systeem, teruggaat naar de sector voor de verduurzaming. Die terugsluis hebben we overigens hard nodig als subsidie voor de aanschaf van zero-emissietrucks om de vergroeningsslag te kunnen maken’, aldus Post.

Compensatie

Op de suggestie om als sector ook maar eens met de vrachtauto’s op het Malieveld te gaan staan om maatregelen af te dwingen, om de kwaliteit van de infrastructuur op peil te houden, antwoordt Post ‘dat dit niet de meest elegante oplossing is’. ‘Zolang er een demissionair kabinet is, gebeurt er helaas helemaal niets. Echter, op het moment dat vertraging door achterstallig onderhoud niet meer redelijk is, kom je wettelijk gezien in aanmerking voor compensatie voor schade die je hebt geleden.’
De Van Brienenoord is een exemplarisch voorbeeld, vindt Post. ‘Als die zou worden afgesloten voor vrachtverkeer, wordt er daadwerkelijke norm veel schade geleden. En dan moeten we maar eens met de overheid om de tafel wat de compensatie is.’
Datzelfde geldt voor talloze andere kunstwerken in Nederland die nu aan vervanging of groot onderhoud toe zijn. ‘Als die niet meer gebruikt kunnen worden door het vrachtverkeer, zou dat rampzalig zijn. Als sector betalen we 18 miljard euro per jaar aan belasting. Daarvoor zouden we op zijn minst toch een beetje fatsoenlijke infrastructuur om ons werk uit te kunnen voeren mogen verwachten.’

 

Download hier het WCM-rapport: Infrastructure Maintenance, a Necessity and Opportunity for Europe